Karayip Denizi’nin güneyinde, Brezilya’nın kuzeyinde, Guyana’nın batısında ve Kolombiya’nın doğusunda yer alan Venezuela bir Latin Amerika ülkesi. Bu sıralar dünya gündeminde sıkça yer alan ülkeler arasında. Petrol üreticisi olmasına rağmen ekonomisinde yaşanan sorunlarla dikkat çeken Venezuela, Chavez’ci sol yönetimiyle diğer Latin Amerika ülkelerinden farklı bir yol izliyor.
Coğrafi olarak uzak olmasına rağmen Venezuela son dönemde Türkiye ile yakın ilişki içinde. Bu yakınlaşmada Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın karşılıklı olarak gerçekleştirdikleri ülke ziyaretlerinin kuşkusuz büyük etkisi var. Fakat iki ülke ilişkilerinin geçmişinin aslında çok daha eskilere dayandığını belirtelim.
Venezuela Latin Amerika ve Karayipler bölgesinde Türkiye’nin ilk diplomatik ilişki kurduğu ülkeler arasında yer alıyor. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 1950’li yıllara dayanıyor. Coğrafi uzaklık ve her iki ülkenin ekonomik ve ticari ilişkilerini uzun yıllar daha çok çevrelerindeki ülkelerle gerçekleştirmeleri nedeniyle kendi aralarındaki ikili ilişkiler sınırlı düzeyde seyretmiş. Ancak son dönemlerde ekonomik ilişkilerde ciddi bir canlanmanın olduğu görülüyor. Türkiye ile dış ticareti 1 milyar dolara yaklaşan Venezuela Türkler’e 90 güne kadar vize istemiyor…
Venezuela’nın kimlik kartı
Başkenti : Karakas
Para birimi : Venezuela Bolivarı
Nüfusu : 32 milyon
Kişi başı gelir : 6.684 dolar
İhracatı : 30 milyar dolar
İthalatı : 10 milyar dolar
Resmi dil : İspanyolca
Birçok işbirliği anlaşmamız var
Ekonomik ilişkileri daha da artırmak amacıyla son dönemlerde iki ülke arasında birçok anlaşma imzalandı. Venezuela Devlet Başkanı Maduro’nun 2017’nin Ekim ayında Türkiye’ye gerçekleştirdiği ziyarette Dışişleri Bakanlığı eş başkanlığında Ortak İşbirliği Komisyonu’nun ikinci toplantısı yapıldı. Venezuela ile Karma Ekonomik Komisyonu’nun temelini oluşturacak Ekonomik ve Ticari İşbirliği Anlaşması, Güvenlik İşbirliği Anlaşması, Hava Ulaştırma Anlaşması, Tarım Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı, Turizm İşbirliği Programı ile sivil Havacılık Alanında Mutabakat Zaptı da yine bu ziyaret sırasında imzalandı. Yine Maduro’nun geçen aylarda Türkiye’yi ziyareti sırasında Venezuela Petrol Bakanlığı ile Enerji ve Tabii Kaynaklar bakanlığı arasında “Tamamlayıcı işbirliği anlaşması” imzalandı.
Bu anlaşmayla TPIC ve Venezuela Devlet Petrol Şirketi PDVSA arasında petrokok karşılığı liman ve taşıma sistemini iyileştirme projesi, THY filosuna Karakas veya Havana’dan yakıt ikmali, THY’ye İstanbul teslimli uzun vadeli jet yakıtı satışı, depolama sistemleri ve barter anlaşmaları başlıkları altında işbirliğinin geliştirilmesi amaçlanıyor.
Bir petrol ülkesi
Ekonomisi ağırlıklı olarak petrol üretimi ve ihracatına dayanan Venezuela’nın GSYH’sinin yüzde 30’u petrolden geliyor. İhracatının yüzde 95’ini, kamu gelirlerinin ise yaklaşık yüzde 60’ını petrol oluşturuyor. Venezuela’nın 2016 yılı için kanıtlanmış petrol rezervi 300 milyar varil, petrol üretimi ise günlük 1.8 milyon varil düzeyinde bulunuyor. Doğalgaz rezervi 5.7 trilyon metreküp olan ülkede doğal gaz üretimi ise 34 milyar metreküp seviyesinde.
Venezuela’nın başlıca ihraç kalemlerini petrol ve petrol ürünleri, boksit, alüminyum, mineraller, kimyasallar ve tarım ürünleri oluşturuyor.
Ülkede yaşanan siyasi gelişmeler nedeniyle temel tüketim ve sağlık maddelerinin temininde son dönemlerde sıkıntılar yaşansa da Venezuela hükümeti ekonomik kalkınmayı hızlandırmak için önemli adımlar atıyor.
DEİK Türkiye-Venezuela İş Konseyi Başkanı Selim Bora, Venezuela hükümetinin petrol, doğal gaz, madencilik, demir çelik, alüminyum, petrokimya, tarım, turizm ve ormancılık olmak üzere dokuz ana sektörde büyüme planladığını, bu sektörlere yatırımcı çekmek için Yabancı Yatırımı Koruma Kanunu çıkardığını vurguluyor.
Dış ticaret rakamları nasıl?
Türkiye ile Venezuela arasındaki ticaret hacmi 2017 yılı Ocak-Kasım ayları arasında 149 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bir önceki yılın aynı dönemiyle kıyaslandığında bu rakamda yüzde 50’den fazla artış olduğu görülüyor. TÜİK verilerine göre, 2013-2017 döneminde iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi 803.6 milyon dolar olarak gerçekleşirken yalnızca 2018’in ilk yedi ayında bu rakam 971.5 milyon dolara ulaştı.
Bora son dönemde Türkiye ve Venezuela arasındaki yakın siyasi üst düzey temasların dış ticarete de yansıdığını belirtiyor. Bora, “Venezuela Devlet Başkanı Maduro son iki yıl içerisinde dört kez Türkiye’yi ziyaret etti. Ayrıca Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın yemin törenine de katıldı. Tüm bu gelişmeler iki ülke ticari ilişkilerini de canlandırdı” diyor.
Türkiye’nin 2017 yılında Venezuela’ya yaptığı ihracat bir önceki yıla kıyasla yüzde 107.5 oranında artarak 37.5 milyon dolar olarak kaydedildi. Türkiye Venezuela’ya elektrik trasformatörleri, buğday unu, makarna ve çeşitli gıda ürünleri, sabun, çeşitli temizlik ve bakım ürünleri, bebek bezi ve hijyenik ürünler, ağız ve diş sağlığı ürünleri, işlenmiş mermer ve ayçiçeği yağı ihraç ediyor.
Türkiye’nin geçen yıl Venezuela’dan yaptığı ithalat ise 116.5 milyon dolar oldu. Türkiye bu ülkeden petrokok, iğne yapraklı ağaçlardan yongalar, karbon, işlenmemiş alüminyum, demir cevheri ve çeşitli meyveler alıyor.
Venezuela’nın hemen her sektörde ithalat ihtiyacı olduğunu vurgulayan Bora, “Venezuela döviz sorunu çözülmesi halinde gıda, otomotiv yan sanayi, makine teçhizat, inşaat malzemeleri, temizlik maddeleri, kimya ve ilaç sanayi ve tüketim mallarında ihracat potansiyeli yüksek bir pazar” diyor.
Geniş arazilere sahip
Müteahhitlik sektörü işbirliği açısından çok ciddi potansiyel oluşturuyor. Venezuela’da bugüne kadar Türk müteahhitleri tarafından 555 milyon dolar tutarında dokuz proje üstlenildi. Bora, Summa Grup’un 2011-2015 yılları arasında bu ülkede 4 bin konutluk taahhüt işi gerçekleştirdiğini belirtiyor. Türk firmaları için Venezuela’da önemli fırsatların olduğunu kaydeden Bora, şöyle devam ediyor: “Venezuela’da kullanılmayan çok geniş tarım arazileri var. Bu araziler hayvancılık için çok uygun. Venezuela’da dünyanın en kaliteli kakao bitkisi yetişiyor. Bu arazilerde kakao üretimi de yapılabilir.
Ayrıca, inşaat, altyapı ve konut projeleri ile Venezuela pazarı çok büyük potansiyel taşıyor. Turizm alanında da ülkelerini yatırıma açmayı planlıyorlar. Firmalarımız için bu alanda da birçok fırsat var. Nüfusun yüzde 20’sinin yaşadığı başkent Karakas’ın dışında ikinci büyük şehri ve petrol endüstrisinin merkezi Maracaibo da önemli bir ekonomik potansiyele sahip. Diğer önemli şehirleri Valencia, Barcelona ve Barquisimeto’dur.”
Barter modeli gündemde
Venezuela’nın doğal kaynaklar bakımından çok zengin olduğunun altını çizen Bora, şunları söylüyor:
“Dünyanın en çok kanıtlanmış petrol rezervine sahip ülkesi. İki ülke arasında petrol ve petrol türevi ürünlerin karşılığında mal ve hizmet takası yapılabilirse ticarette riskin azalacağı öngörülüyor. İki ülke arasındaki üst düzey görüşmelerde temel ürünlerde bu süreç başlamış durumda. Gerek bu sürecin sağlıklı bir şekilde devam etmesi gerekse çeşitlendirilerek artırılması konusunda kamu ve özel şirketlerle temaslar sürüyor.
Venezuela’da özel şirketlerden ziyade devlet kurumlarıyla iş yapılıyor. Fakat barter ticaretin özel sektör düzeyinde de işlemesi hedefleniyor. Biz de DEİK olarak Ticaret Bakanlığı ile birlikte çalışarak alanına hakim şirketler konusunda onaylı siteler oluşturup elektronik ortamda Türk ve Venezuelalı doğru şirketleri buluşturmak için girişimlerde bulunacağız. Diğer taraftan teknik müzakereleri 17 Mayıs 2018 tarihinde tamamlanan Ticareti Geliştirme Anlaşması imzalandı. İş Konseyi olarak bu gelişmeleri de yakından takip ediyor, firmalarımızı bu kapsamda bilgilendiriyoruz.”
Turizm fırsatları büyük
Latin ve Güney Amerika turları uzmanı Ejder Turizm’in sahibi Uğur Kurt, Venezuela’ya uzun yıllar Türkiye’den turist götüren bir isim. Bu ülkede son yaşanan iç karşılıklar nedeniyle turlara ara verdiklerini söyleyen Kurt, Türk Hava Yolları’nın iki yıl önce başkent Karakas’a uçuş başlatmasıyla turizmde bir dönüm noktası yaşandığını ifade ediyor.
Uluslararası birçok havayolu şirketinin uçuşlarını durdurduğu sırada THY’nin Karakas uçuşlarına başlamasıyla yoğun bir taleple karşılaştığını kaydeden Kurt, Karakas’a Küba’nın başkenti Havana’dan aktarmalı uçulduğunu belirterek, “THY, bu hatta muazzam doluluk yaşıyor” diyor.
Venezuela’da birçok Türk yatırımı olduğunu hatırlatan Kurt, turizm için de avantajlı yatırım olanakları olduğunu savunuyor. Geniş topraklara sahip bu ülkenin Amazon ormanları, Atlas Okyanus’daki kıyıları ve adaları ile turizm için cezbedici olduğunu dile getiren Kurt, şöyle konuşuyor:
“Maldivler’e benzeyen Los Roques Adası ve bizim Kuzey Kıbrıs’ı andıran Margarita Adası turistler için çok cazip. Sahil turizminin yanı sıra Canaima Ulusal Parkı ve bin metre yükseklikten dökülen dünyanın en yüksek Angel Şelalesi ile doğal güzellikleri göz kamaştırıyor. Bu bölgeye tur yaptığımız zamanlar iki gece üç günlük geziler gerçekleştiriyorduk. İç istikrarsızlık nedeniyle ara verdiğimiz turlara durum düzelir düzelmez hemen başlayabiliriz.”
Venezuela’daki otel ve turistik işletme sayısının az olduğunu anlatan Kurt, yeni otel yatırımlarına ihtiyaç olduğunu dile getiriyor. Özellikle sahil kesiminde çok cazip fiyatlara otel arsaları alınabileceğini ifade eden Kurt, “Çok ucuz fiyatlara inşaat yapmanın yanı sıra var olan oteller de uygun fiyatlarla devralınabilir. Çok düşük rakamlara çok değişik çapta oteller veya turistik tesisler hatta havayolu şirketi bile almak mümkün. İç hat seferleri ve yakın bölge uluslararası uçan havayolu şirketlerine bakmak lazım, iyi bir fırsat çıkarsa satacaklarını düşünüyorum” diyor.
İş yaparken dikkat edilmesi gerekenler
15 Aralık-15 Ocak tarihleri arası çoğunlukla tatil olduğundan bu dönemde iş ziyareti yapmayın.
Venezuela’nın ekonomik büyümesinde yabancı şirketlerin önemli yeri var. Bu yüzden yabancı sermeyeli şirketlere açık ve saygılılar.
Şirketlerin idari yapılarında hiyerarşiye çok önem veriyorlar. Bu nedenle kararların alınması ve uygulanması bazen zaman alabiliyor.
Bankacılık işlemleri ve kamu idaresindeki iş süreçleri uzun sürüyor. Dolayısıyla iş yaparken sabırlı olmakta fayda var.
Alışverişlerde kredi kartı kullanılmaması öneriliyor. Yapacağınız tüm harcamaların parasını nakit olarak ödeyin.
Bürokrasideki karmaşıklık nedeniyle gümrük işlemleri ve ithalatçı firmaların izin belgelerini almaları uzayabiliyor.
Sevkiyat planlamanızı bunu dikkate alarak yapın.
Şevki Mütevellioğlu
Türkiye’nin Karakas Büyükelçisi
“Özelleştirilecek çok fabrika var”
Venezuela 303 milyar varil kanıtlanmış petrol rezerviyle dünyada ilk sırada yer alıyor. Bu miktar, OPEC ülkeleri toplamının dörtte birine ve dünya toplamının ise beşte birine tekabül ediyor. Türkiye, henüz Venezuela’dan petrol ithalatı yapmıyor. Yatırım, lojistik ve rafinasyon gibi konuların da dikkate alınması gereken uzun dönemli çok boyutlu bir stratejiyi gerektiren petrol ticareti alanında iki ülke arasındaki yakın temas devam ediyor.
Venezuela, 6.4 trilyon metreküplük doğal gaz rezerviyle dünyada yedinci sırada. Kömür rezervi ise 10 milyar ton civarında. İmalat sanayi üretimi, çoğunlukla küçük ve orta ölçekli şirketlerce gerçekleştiriliyor. Petrol, demir-çelik ve alüminyum başta olmak üzere maden ve metal işleme tesisleri, inşaat malzemeleri, işlenmiş gıda, ilaç ve tıbbi malzemeler, tekstil ve otomotiv endüstrileri alanında üretim yapılıyor. Venezuela’nın hemen her sektörde ithalat ihtiyacı var. Ülkenin döviz sorununu çözmesi halinde, savunma sanayi, gemicilik, işlenmiş gıda, otomotiv yan sanayi, makine teçhizat, elektrikli ev eşyaları, inşaat malzemeleri, temizlik maddeleri, kimya ve ilaç sanayi ile tüketim mallarında ihracat potansiyeli çok yüksek.
Madencilik kaynakları oldukça zengin olan Venezuela’da metal endüstrisi cazip bir yatırım alanı. Ucuz hammaddeye ilaveten sektörün en önemli maliyet kalemlerinden biri olan enerjinin de diğer ülkelerle kıyaslanamayacak derecede ucuz olması sektördeki kar marjını yükseltiyor.
Karayipler boyunca uzanan kumsalları ve adaları ile Amazonlara doğru uzanan ormanları, göl ve ırmakları Venezuela’yı turizm yatırımları açısından cazip bir ülke yapıyor. Başta Margarita Adası olmak üzere Venezuela’nın küçüklü büyüklü adaları yılın 12 ayı, deniz-kum-güneş turizmine açık.
Otel ve ulaşım açısından önemli bir altyapıya sahip olduğu için ülkenin tekrar dışa açılmasıyla birlikte turizm canlanacaktır. Tekstil ve ayakkabı sektöründe geleneksel olarak önemli bir üretim altyapısı olan Venezuela Karayip ülkelerine ihracatı geliştirme potansiyeli taşıyor.
Ülkede çalışamaz durumda olan ya da düşük kapasite ile çalışan binlerce şirket ve fabrika var. Hükümet kar paylaşımı yoluyla bunları yabancılara devretmeyi planlıyor. Başta TPAO, TPIC gibi kamu şirketleri olmak üzere Türk şirketleri büyük petrol ve maden projelerinde yer almalılar.
Mithat Yenigün
Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı
“Konut ve metro yapımı gündemde”
Venezuela’da konut açığı var. Nitekim sektörel olarak son yıllarda özellikle konut ve altyapı yatırımlarına ağırlık veriliyor. Eski Devlet Başkanı Hugo Chavez döneminde “Büyük Konut Misyonu” adı altında ortaya konulan plana göre yoksul ailelerin sosyal konut ihtiyacının en kısa zamanda ve en kaliteli şekilde karşılanması amaçlanıyor.
Buna göre üç milyon sosyal konutun inşası hedefleniyor. Venezuela yönetimi ayrıca altyapı eksikliklerini de çeşitli projeleri hayata geçirerek kapatmaya çalışıyor. Örneğin Karakas, Maracaibo ve Valencia şehirlerinde metro inşaatı planlanıyor.
Venezuela’da geleneksel yöntemlerle iş takibi mümkün olmamakla birlikte, fırsatların da değerlendirilmesi gerekir. Birlik olarak ülkedeki gelişmeleri yakından takip ediyoruz. Bu pazarda iş yapmak isteyen firmalara, yaşanan finansman sıkıntısı nedeniyle sözleşmelerini alternatif yöntemleri gözetecek şekilde yapmalarını öneriyoruz. Ayrıca, Venezuela’da üstlenilecek projelerde ön ödeme şeklinde avans alınması ve projelerde hak ediş bazında ilerlenmeye çalışılması da yararlı olacaktır. İki ülke arasında gerek Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (YKTK) gerekse Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması’nın (ÇVÖ) bir an önce imzalanması sektörün ülkedeki faaliyetlerinin artırılması açısından önem arz ediyor.
Özbey Men-Para
News
GENEL
ARSA - ARAZİ
GÜNDEM
GÜNDEM
KONUT PROJELERİ
GENEL