Son beş yılda savaşlar ve petrol fiyatlarındaki gerilemenin etkisiyle kan kaybeden Ortadoğu‘daki yatırım ortamı, 2017den itibaren toparlanmaya başlıyor. Pek çok ülke 100 milyarlarca dolarlık altyapı-üstyapı, enerji ve sağlık yatırımları için kesenin ağzını açıyor.
Bu süreçte yaklaşık 5 milyar dolarlık kaybın yaşandığı Ortadoğu’ya ihracatta 2017’nin ilk çeyreğinde yüzde 32.8 artış yakalandı. Bunun önemli bir bölümü altın ihracatından kaynaklansa da altın hariç olarak da yüzde 8,6’lık artış var.
Geçtiğimiz beş yıl boyunca bölgedeki savaşlar ve petrol fiyatlarındaki gerilemenin etkisiyle kan kaybeden Ortadoğu’daki yatırım ortamı, bu yıl yeniden canlanıyor.
14 Ortadoğu ve Körfez bölgesindeki yatırım fırsatları
Irak, Suriye, Yemen ve Filistin gibi sıcak çatışmanın yaşandığı ülkelerde ekonomik ve ticari faaliyetler henüz gerçek potansiyeline ulaşamasa da, bölgenin geri kalanında dikkat çekici bir kalkınma ve yatırım ortamı var. Petrol fiyatlarında uzun bir aradan sonra yukarı yönlü çıkının başlamış olması, bölge ekonomisinin önümüzdeki yıllarda hızla yaralarını saracağı beklentisini artırıyor.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu’nun (DEİK) Ortadoğu ve Körfez ülkelerindeki gelişimi ortaya koyan Nisan 2017 tarihli “2017 Tahminleri Raporu” ve “Ekonomik Değerlendirme Raporu”na göre, 2017 ve sonrasında son yıllarını savaşlar ve göçlerle geçiren bölgede ekonomi yeniden gündemin ilk sıralarına yerleşmeye başlayacak.
Demir çeliğin yüzde 10’u Türkiye’de
Türkiye’nin Ortadoğu pazarında önemli bir yere sahip olduğu birçok ürün bulunuyor. Türkiye, Ortadoğu’daki halı pazarının yarısından fazlasını, hububat ve bakliyat ürünleri pazarının dörtte birini, demir-çelik pazarının yaklaşık yüzde 10’unu elinde kaynak bulunduruyor. Ortadoğu ülkelerinin geçtiğimiz beş yıllık dönemde en çok talep artışı gerçekleştirdiği sektörlere baktığımızda, ilk sırada savunma sanayiini görüyoruz.
Bu sektörü hazır giyim, gemi ve yat, eczacılık ürünleri ve mobilya sektörü takip ediyor. Dolayısıyla ihracatçıların halihazırda Ortadoğu pazarında önemli bir pazar payına sahip olduğu sektörlerin yanı sıra, bu ülkelerin en çok talep artışı gerçekleştirdiği özellikle yüksek katma değerli sektörlere de yoğunlaşması ihracat artışı açısından hayati önemde.
Yatırım ortamı düzeliyor
Son bir yılda bazı Ortadoğu ülkelerine ihracat jeopolitik riskler nedeniyle azalış gösterirken, bazı ülkeler ise ivme kazandı. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan gibi ülkelere katma değerli ürün ihracatımızın yöneldiği gözleniyor. Örneğin Ortadoğu’ya olan zeytinyağı ihracatımız toplam ihracatın yüzde 31’ine ulaştı. Benzer şekilde ayakkabı ihracatımızın üçüncü sırasında anık Suudi Arabistan yer alıyor.
İşte inşaattaki yeni fırsatlar
İnşaat sektörü, bu ülkelerin ekonomilerini çeşitlendirirken dayandıkları başlıca sektör olma özelliği taşıyor. Büyük altyapı yatırımları, ulaşım ağlarının artırılması gibi projeler mevcut. Bölgedeki en büyük risk, jeopolitik gerginlikler. Bunlardan olumsuz etkilenen Suriye, Irak, Yemen gibi ülkelerde ise yatırım riskleri yüksek.
Lübnan
Karayollarının iyileştirilmesine yönelik 200 milyon dolarlık paket açıklandı. İlk etapta 500 Km yapılacak.
Off shore doğalgaz ve petrol arama çalışmaları için ihale süreci başlatılacak.
Beyrut Rafik Hariri Havalimanı’nda yolcu sayısının 7,6 milyondan 24 milyona çıkarılması için genişletme çalışması yapılacak.
Umman
Sohar Alüminyum, kapasitesini 3 katına çıkarmak için 4 milyar dolar yatırım planlıyor. Turizm sektöründe oda sayısı 2020’ye kadar 20 binden 24 bine çıkarılacak.
Dugm Limanı, 2020 yılında faaliyete girecek.
Suudi Arabistan
Mekke ve Medine şehirlerini birbirine bağlayacak olan 14 milyar dolar değerindeki hızlı tren projesi var.
Turizmde bu yıl içinde 68 yeni otel devreye alınacak. Böylece ek 30 bin yeni yatak kapasitesi ortaya çıkacak.
Sağlık sektörünü geliştirmeye yönelik olarak 2017’de bütçeden 32 milyar dolar ayrıldı. Bu kapsamda 32 yeni hastane, 2 tıp şehri yapılması planlanıyor.
Majid Al Futtaim’e ait iki dev AVM Doğu ve Kuzey Riyad’da açılacak.
Ürdün
Uluslararası Finans Kurumu (IFC) ve Yatırım Garanti Ajansı (MIGA), Zarqa Sanayi Bölgesi’nde enerji santrallerinin dizayn, inşaat ve iletilmesine destek sağlıyor.
Ürdün-lrak sınır kapısı yakın zamanda yeniden açılacak. Savaş öncesi Ürdün ihracatının yüzde 20’sini oluşturan Irak pazarı yeniden devreye girecek.
Yemen
Dünya Bankası’nın 1,1 milyar dolarlık destek projesi yürürlükte. Okul inşaatı, üretim sahaları ile tüketim bölgelerinin bağlantılarını sağlama ve yeni yolların inşası gibi alanlarda fırsatlar var.
İsrail
Büyük ölçekli yabancı yatırımcılar, gayrimenkul sektöründeki yatırımlar için teşvik ediliyor.
Özellikle enerji alanında büyük fırsatlar var. Zorlu Enerji’nin İsrail’de 250 megavat kapasiteli yeni bir enerji santrali kurma planı bunlardan biri.
İsrail’e ihraç edilecek gıda ürünlerinde Musevi dinine uygunluğu belgeleyen ‘Koşer Sertifikaları’nın alınması ile gıda ihracatında hızlı artış bekleniyor.
Katar
Önümüzdeki yıllar için planlanan 200 kadar yatırım projesinin toplam tutarı yaklaşık 200 milyar dolar. Bunun yüzde 43’ü altyapıya giderken, kalanının sağlık ve eğitim sektörleri için kullanılması bekleniyor.
2022 Dünya Kupası’na ev sahipliği yapacak. Bu nedenle orta ve büyük ölçekli dokuz yeni stadyum için ihaleye çıkılacak.
Irak
İngiliz Hükümeti Irak’taki altyapı projelerinde kullanılmak üzere hükümete 10 milyar İngiliz Sterlini kredi verecek.
Bağdat yakınlarında 100 bin konut, okullar ve hastaneler yapılması projesi var. Irak hükümetinin planladığı Kerbela ve Necef’teki metro inşaatı ihalesi gündemde.
Irak Demiryolları (IRR) Basra ile İran’ın Salamcheh şehrini 32 kilometrelik bir demiryolu ile bağlamak istiyor.
Bahreyn
Enerji, konut ve sağlık sektörlerinde önemli projeleri hayata geçirmeye hazırlanıyor. Kral Abdullah Tıp Şehri Projesi için 1 milyar dolar kaynak ayrıldı.
Konut Bakanlığı, 25 bin konutun yapımı için sözleşme imzalamaya başladı.
Kuveyt
2035 eylem planına göre bölgesel lojistik merkezi olmayı planlayan ülke, ticaret ve finans merkezine dönüşerek yatırımlar çekmeyi hedefliyor.
2019 yılına kadar devreye girecek 600 yataklı iki hastane yatırımı gündemde. 5 milyon yolcu kapasiteli ve 4,2 milyar dolarlık uluslararası havalimanı projesi için geri sayım başladı.
Aram Ekin Duran-Sibel Atik/Ekonomist
News
GENEL
KAMPANYALI KONUT PROJELERİ
GÜNDEM
GENEL
ARSA - ARAZİ
GENEL